Doelen en resultaten - aandeelhouders

Met onze aandeelhouders (92 gemeenten, 5 provincies) hebben we een unieke relatie. Enerzijds zijn ze voor ons onmisbaar als vergunningverlener, anderzijds hebben zij een financieel belang bij onze activiteiten. Daarnaast delen wij met onze aandeelhouders de zorgplicht voor de maatschappij, waar drinkwater een belangrijke rol bij speelt. 

De waarde voor onze aandeelhouders creëren we door:

  • Ons te richten op digitalisering en dataveiligheid.

  • Voortdurend te werken aan innovaties.

  • Te zorgen voor een financieel gezonde organisatie.

  • Met onze partners binnen het watersysteem samen te werken.

Verontreinigingsindex
Dankzij betere analysemethoden zijn we in staat meer verontreinigingen waar te nemen. Onze verontreinigingsindex vormt een belangrijke tool in gesprekken over de aanpak van verontreinigingen. Daarnaast hebben we met partners verschillende samenwerkingen opgezet of geïntensiveerd. In 2022 hebben zijn er enkele mooie innovaties in onze bedrijfsvoering geïmplementeerd. Door onvoorziene hoge kosten en een lagere drinkwaterafzet is onze financiële gezondheid wel verder onder druk komen te staan.

Bijdrage aan SDG’s
Als het gaat om het creëren van waarde voor aandeelhouders, dragen we bij aan Sustainable Development Goal (SDG) 9: industrie, innovatie en infrastructuur.

Digitalisering en dataveiligheid
Digitalisering is een materieel thema voor Vitens en een wezenlijk onderdeel in de strategie ‘Elke Druppel Duurzaam’. Digitalisering heeft zich afgelopen vijf jaar gefocust op:

  • Het verhogen van betrouwbaarheid.

  • Het verbeteren van digitale veiligheid.

  • Het inzetten van doelmatige digitale innovatie.

  • Adequate systeemvervangingen.

Ook ging er veel aandacht uit naar het meenemen van de interne Vitens-gebruiker in de digitale, exponentiële groei aan mogelijkheden, door bruikbare en goed toegelichte middelen.

Automatisering
Ervan uitgaande dat personeel schaars wordt en specifieke kennis zich in hoofden van de aankomende pensioengerechtigden bevindt, is de logische strategische keuze om alles wat geautomatiseerd kan worden, te automatiseren. Hiertoe heeft Vitens op het gebied van productiebesturing twee grote programma’s lopen, WaterPAS (vervanging van de productie-automatisering) en Infra 2025 (datagestuurde operationele beslissingen digitalisering). Op het gebied van bedrijfsvoering en klantafhandeling worden alle processen van Vitens herzien en in de modernste SAP-tooling geplaatst, in het SAP- en transformatieprogramma.

Resultaten 2022 
Aangezien de afhankelijkheid van digitalisering met deze programma’s toeneemt, is het noodzakelijk dat het risicoprofiel van de digitale operatie afneemt. In het kader van toegenomen betrouwbaarheid is met het meerjarig professionalseringsprogramma bij de ICT-afdeling een reductie bewerkstelligd van het aantal majeure incidenten van 15 in 2017 naar 5 in 2022. Ook de aantoonbaarheid van deze interne beheersing is gegroeid en getoetst. Die stelt dat Vitens op een schaal van 1 tot 5 qua digitale volwassenheid voor kantoor- en klantautomatisering op een hoge 3 op weg naar 4 score zit.

ICT Prio1 calamiteiten
Doel: 10 
Resultaat: 5 (2021: 6)

Conclusie: doel is behaald

Uitdaging en ambities
Een belangrijke uitdaging is om Vitens-medewerkers zo goed mogelijk te helpen en mee te nemen bij de digitaliseringsopgave. Daarbij is de opgave juist ook gericht op het faciliteren van de medewerkers, zodat zij beter in staat zijn digitaal te werken. Hiervoor sturen wij op een zeer hoge servicegerichtheid, waarbij de interne servicegraad dit jaar zelfs 8,9 is. Hiermee zetten wij de stijgende trend van de afgelopen jaren voort.
 
Dataveiligheid
Digitale veiligheid is ook gebaat bij een actualisering en consolidatie van de huidige digitale platformen, om het aanvalsoppervlak zo klein mogelijk te krijgen. Zo is bijvoorbeeld alle kantoordata van de oude systemen gehaald, opgeruimd en het bruikbare deel naar de nieuwe Microsoft 365-omgeving gebracht, waardoor data veilig staat en iedereen overal hybride kan werken. Daardoor kan sinds de lockdowns tot op de dag van vandaag de CO2-uitstoot rond personenvervoer beperkt worden.

Resultaten 2022 
Vitens-medewerkers worden zo goed mogelijk meegenomen en bewust gemaakt van veilig werken en rond dataveiligheid bij de hand genomen. Voor cybersecurity sturen wij op basis van de KPI aan op het aantal Prio 1 cybersecurity-calamiteiten.

ICT Prio1 cybersecurity-calamiteiten
Doel: 0
Resultaat: 0 (2021:0)

Conclusie: doel is behaald

Financiële gezondheid 

Het belang van financiële gezondheid 
Om in de toekomst onze taken als drinkwaterbedrijf te kunnen blijven vervullen, is het van groot belang dat we financieel gezond zijn. Zonder voldoende financiële middelen kunnen we niet voldoen aan onze investeringsopgave, zoals het vervangen van leidingen, de uitbreiding van ons distributienet, de bouw van nieuwe productielocaties en het verduurzamen van de drinkwaterwinning. De omvang van onze investeringsopgave groeit de komende jaren tot ruim 400 miljoen euro per jaar. Deze investeringen zijn van groot belang om te kunnen blijven voorzien in onze maatschappelijke waarden. 

Resultaten 2022 
Graadmeter voor onze financiële gezondheid is de solvabiliteit: het aandeel van ons eigen vermogen ten opzichte van ons totale vermogen (= eigen + voorzieningen + vreemd vermogen). De solvabiliteit is van belang om via banken of de kapitaalmarkt leningen verstrekt te krijgen. Hoe lager de solvabiliteit, hoe kleiner de kans op een lening en hoe hoger de rente op een lening.

Te lage solvabiliteit 
De solvabiliteit moet minimaal 30 procent of hoger zijn en volgens de continuïteitsdoelstellingen in het financieel beleid streven we naar een minimum van 35 procent. Voor 2022 komt onze solvabiliteit uit op 31 procent. De investeringsopgave moet op dit moment grotendeels worden gefinancierd met vreemd vermogen. Hierdoor staat de financiële gezondheid van Vitens de komende jaren onder druk. Om die reden voegen wij het behaalde resultaat toe aan het eigen vermogen. 

Geen uitkering dividend 
Ons financieel beleid stelt dat bij een solvabiliteit lager dan 30 procent Vitens in beginsel geen dividend uitkeert. In lijn met de afspraken met aandeelhouders streven wij naar een perspectief op dividend, maar de huidige situatie laat dat nog steeds niet toe, vanwege de investeringsopgave. Ook niet nu het eigen vermogen dit jaar boven de kritische grens komt.

Minder omzet, meer kosten
De stijging van onze schuld ten opzichte van ons eigen vermogen na afsluiting van 2022 komt vooral doordat we minder winst hebben gemaakt dan we hadden begroot (in ons financieel jaarplan 2022-2024). De oorzaken hiervan zijn:

  • Minder omzet: Onze klanten hebben dit jaar minder water verbruikt dan waar we vooraf rekening mee hadden gehouden. Een van de mogelijke verklaringen hiervoor is de hoge gasprijs, waardoor mensen minder lang douchen.

  • Meer kosten: Door de stijgende prijzen voor energie en grondstoffen – met name chemicaliën – hebben we dit jaar veel meer kosten gemaakt dan verwacht.

Beperkingen door de WACC 
Andere oorzaak van de lage solvabiliteit is de WACC. Deze systematiek beperkt ons in de hoeveelheid winst die we mogen maken. Doordat de huidige WACC (2,95 procent voor de periode 2022-2024) te laag is voor de omvang van onze investeringsopgave, zijn we genoodzaakt veel geld bij te lenen. Hierdoor neemt ons vreemd vermogen verder toe en onze solvabiliteit verder af.

Uitdagingen en ambities 
De voornaamste uitdaging voor volgend jaar is om onze (krappe) begroting te halen in een omgeving vol onzekerheden. Hierop gaan we op verschillende manieren sturen: 

  • Lagere afzetprognose: We hebben in onze afzetprognose voor 2023 rekening gehouden met een lager verbruik van water. De prognose is erg onzeker door diverse ontwikkelingen, zoals de oorlog in Oekraïne, klimaatverandering en stijgende energieprijzen. 

  • Kosten minder variabel maken en beperken: We hebben onze energieprijzen vastgeklikt. Hierdoor hebben we zekerheid over de prijzen. Daarnaast hebben we activiteiten uitgesteld naar de komende jaren en voeren we onze werkzaamheden efficiënter uit.

  • Verhogen drinkwatertarief: Voor 2023 hebben we het drinkwatertarief vanwege de inflatie voor onze modelklant (huishouden met 2,2 personen) moeten verhogen met 16,4 procent (excl. belastingen). Dit is eerdere jaren niet gedaan, maar vanwege macro economische ontwikkelingen nu wel nodig. 

In gesprek over de WACC 
Net als de afgelopen jaren zetten we onze gesprekken met de Commissie van Aandeelhouders met minister van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) over de WACC voort. Om voldoende ruimte te hebben om benodigde investeringen in ons leidingnet te kunnen uitvoeren, is verruiming van de WACC-regulering noodzakelijk. Een van onze wensen is het aanpassen van de paramaters die de WACC bepalen, zodat deze meer aansluiten bij ons risicoprofiel. Ook willen we meer werken met gemiddelden, zodat we een jaar met een winst die lager is dan de WACC kunnen compenseren met een jaar met overwinst.

KPI Financiële gezondheid
Solvabiliteit
Doel: ≥30% (streefwaarde financieel beleid ≥ 35%)
Resultaat: 31% (2021: 30%)

Conclusie: doelstelling behaald, streefwaarde financieel beleid niet behaald

Innovatie

Het belang van innovatie
De wereld om ons heen verandert in rap tempo. We moeten innoveren om de snelheid van ontwikkelingen te kunnen bijbenen. Door innovatie kunnen we sneller en efficiënter kennis vergaren en nieuwe inzichten opdoen. Alleen door te blijven innoveren, kunnen we de continuïteit van onze organisatie, de drinkwatervoorziening en het watersysteem waarborgen.

De resultaten van 2022
De innovaties waar we met Vitens aan werken, vinden plaats binnen onze innovatie- en onderzoeksagenda. Om innovatie meetbaar te maken, rapporteren we periodiek over de voortgang van projecten en in hoeverre deze zijn geïmplementeerd in de bedrijfsvoering.

Geïmplementeerde innovaties
In 2022 hebben we elf innovaties geïmplementeerd. Daarmee hebben we voldaan aan onze doelstelling (drie). Een aantal voorbeelden van geïmplementeerde innovaties:

  • SLIMM3: SLIMM3 is een digitale toepassing waarmee we aan de hand van data uit sensoren de productie van water beter kunnen reguleren. Dit leidt tot minder gebruik van chemicaliën en emissies.

  • Prognosedashboard: Dankzij het verbeteren van onze prognosemodellen zijn we beter in staat onze drinkwaterafzet te voorspellen.

Uitdagingen en ambities
Onze ambities op het gebied van innovatie zijn gekoppeld aan de uitdagingen waarvoor we staan. De grote thema’s voor de komende jaren zijn:

  • De herinrichting van ons watersysteem vanuit circulaire principes.

  • Waterbesparing bij onze klanten.

  • Bijdragen aan het digitaliseren van 24/7 watermaken.

Wendbaarder en minder risico-avers
We leven in een periode van transities, waar we bovendien een belangrijke schakel in zijn. Willen we de ontwikkelingen kunnen bijbenen, dan moeten we als organisatie wendbaarder worden, adaptief werken en minder risico-avers denken. Tegelijkertijd hebben we te maken met bestuurlijke complexiteit. (Inter)nationaal samenwerken blijft essentieel bij de realisatie van de doelen.

KPI innovatie
Het aantal ontwikkelingen voortkomend uit het innovatieproces geïmplementeerd binnen de bedrijfsvoering
Doel: 3
Resultaat: 11 (2021: 6)

Conclusie: doel behaald

Samenwerking in de waterketen

Het belang van samenwerking in de waterketen 
Als drinkwaterbedrijf zijn we afhankelijk én onderdeel van het watersysteem. Omdat dit systeem steeds verder onder druk staat, zoeken we voortdurend meer samenwerking met onze stakeholders.

De resultaten van 2022
Voor 2022 zetten we een aantal ontwikkelingen en mijlpalen op het gebied van samenwerking op een rij.

Samenwerking op bestuurlijk niveau
Regelmatig zitten we met onze stakeholders op bestuurlijk niveau aan tafel:

  • Met waterschappen werken we samen op thema’s en projecten voor een toekomstbestendig watersysteem (korte en lange termijn).

  • Na de gemeenteraadsverkiezingen hebben we in vier sessies met lokale en provinciale bestuurders gesproken over de gezamenlijke opgave in drinkwater te voorzien voor de korte en lange termijn.

Samenwerking per thema
Met onze partners werken we samen op vier centrale thema’s:

  • Waterbesparing: Hieronder vallen onze bewustwordingscampagnes en pilots voor watervriendelijk bouwen, zoals in Silvolde. Dit doen we samen met gemeenten, aannemers en woningcorporaties.

  • Bronbescherming: Met agrariërs werken we op verschillende plekken aan verduurzaming van de landbouw, bijvoorbeeld door meer natuurinclusieve landbouw en maatregelen die zorgen voor minder uitspoeling van gewasbeschermingsmiddelen. 

  • Klimaatadaptatie: Met partners op de Utrechtse Heuvelrug verkennen we met een Blauwe Agenda de mogelijkheden voor een klimaatrobuuste gebiedsinrichting.

  • Circulaire economie: Met partijen uit de landbouw en natuur hebben we contracten afgesloten voor het gebruik van onze reststromen, zoals kalk, humuszuren en ijzer. In een pilot in Soesterduinen hergebruiken we met omwonenden de restwarmte die vrijkomt bij onze productieprocessen. 

Uitdagingen en ambities 
Met een stakeholdersonderzoek – dat begin 2023 start – onderzoeken we hoe we de samenwerking met verschillende partners zo goed mogelijk kunnen invullen.

Nationaal Programma Landelijk Gebied
Het Nationaal Programma Landelijk Gebied wordt momenteel vertaald naar provinciale gebiedsplannen. Deze moeten in juni 2023 zijn afgerond.

Provinciale Statenverkiezingen en Waterschapsverkiezingen
Net als na de gemeenteraadsverkiezingen organiseren we na de Provinciale Statenverkiezingen en Waterschapsverkiezingen bestuurlijke overleggen. Op onze agenda staat wat we voor elkaar kunnen betekenen en wat we van elkaar nodig hebben voor drinkwater voor nu en later.