Klimaatimpact

Klimaatverandering wordt steeds zichtbaarder. In 2024 was er geen extreem droge periode en dus geen piekmomenten met uitzonderlijk hoge watervraag. Klimaatverandering zorgt wel voor weersextremen met soms veel neerslag. Vitens werkt daarom aan adaptieve maatregelen om met deze weersextremen om te gaan. Samen met stakeholders werken we aan een duurzaam watersysteem. Tegelijkertijd wil Vitens haar impact op het klimaat beperken. Dat gebeurt door in te zetten op vermindering van de uitstoot van broeikasgassen, hoogwaardig hergebruik van reststromen en door duurzaamheidscriteria op te nemen in aanbestedingen.

Uitstoot van broeikasgassen

Met het beperken van de uitstoot van broeikasgassen wil Vitens bijdragen aan het tegengaan van klimaatverandering. Onze uitstoot meten we aan de hand van CO₂-equivalent (CO₂-eq). Dit is een maateenheid die verschillende broeikasgassen omrekent naar de broeikaswerking van 1 kilo CO₂. Onze ambitie op dit vlak is afgeleid van de Nederlandse klimaatwet uit 2019. Dit betekent dat we onszelf als doel stellen om per 2030 onze uitstoot met 49% te hebben gereduceerd, en in 2050 met 90% (scope 1, 2 en 3). Dit komt neer op een absolute uitstootdoelstelling van 100kton in 2030 en 10kton in 2050.

De tabel laat zien dat 61% van onze uitstoot is gerelateerd aan elektriciteitsverbruik om water te winnen, te zuiveren en te distribueren (scope 2). Daarnaast is circa 28% gerelateerd aan directe uitstoot van broeikasgassen (scope 1) die vrijkomen tijdens het productieproces (veelal omdat ze in het ruwwater zitten dat we oppompen, en vervolgens bij beluchting vrijkomen). Scope 3, berekend volgens de Praktijkcode Drinkwater,  bestaat uit uitstoot die niet door Vitens zelf, maar elders in de keten wordt uitgestoten. Een voorbeeld hiervan is de uitstoot die nodig is om chemicaliën te produceren die Vitens nodig heeft in het zuiveringsproces.

Resultaten

Toelichting

Het niet behalen van deze doelstelling is vooral het gevolg van de dit jaar gestegen emissiefactor (2024) die gebruikt wordt om ons elektriciteitsverbruik om te rekenen naar CO₂-uitstoot. Deze stijging resulteert in een extra uitstoot van ruim 13 kton. De reden van de stijging is dat deze emissiefactor is gebaseerd op emissiedata van de energiesector van 2022, toen de energiecrisis uitbrak en kolencentrales tijdelijk weer op vol vermogen mochten draaien. Het is een tijdelijk effect. De verwachting is dat de emissiefactor de komende jaren weer gaat dalen als gevolg van vergroening van het Nederlandse energiesysteem. Daarnaast heeft een verhoogde methaanuitstoot bijgedragen aan extra uitstoot, als gevolg van een minder efficiënte methaanverwerking, waardoor er vaker moest worden afgeblazen. 

Initiatieven 2024

• De pilot naar toepassing en operationele impact van membraantechnologie bij methaanafvang in 2023 heeft in 2024 vervolg gekregen met een nieuwe pilot bij Spannenburg waar potentiële efficiënties in navolgende zuiveringsstappen zijn onderzocht in het kader van het ontwerp van toekomstige nieuwbouw.

• In 2024 is gestart met de uitrol van zonnepanelen op daken van onze productiebedrijven om onze eigen opwek te vergroten.

Vooruitblik

• Het herijkte energie- en emissiebeleid ronden we in 2025 af.

• Nieuw (in 2024 afgesloten) energiecontract treedt in werking waardoor we onze volledige elektriciteitsbehoefte voorzien met elektriciteit van Nederlandse windenergie.

• Doorvoeren van energiebesparende maatregelen op onze steunpunten.

Circulaire economie en reststromen

Vitens zet in op het omzetten van afvalstromen naar reststromen, waarbij we streven naar hoogwaardig hergebruik. We richten ons op het hergebruiken van reststoffen als grondstof voor onze eigen processen. Dat helpt bij het verminderen van het delven van nieuwe grondstoffen en de daarbij horende milieubelasting. De voornaamste reststromen uit drinkwaterproductie zijn ijzerwater en kalkkorrels. Vitens biedt het materiaal dat hergebruikt kan worden aan bij gecontracteerde marktpartijen voor hergebruik bijvoorbeeld bouwmaterialen of biovergistingsinstallaties.

Initiatieven 2024

• In 2024 hebben we onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om bij een aantal productiebedrijven waar we water moeten ontharden (kalk verwijderen) entzand te vervangen door calciet-ent. Dat wordt gemaakt uit kalkkorrels (een bestaande reststroom) en hiermee kunnen we een deel van onze entzand-inkoop vervangen. Daarnaast kan de reststroom die dan ontstaat (calciet-ent met hierop afgezette kalk) beter worden benut in een andere toepassing, zoals het opharden op locaties waar water te zacht is (en dus kalk moet worden toegevoegd). Omdat inkoop, productie en verkoop een ketenproces is, ontwikkelen we deze transitie samen met partners in de keten.

• We kijken samen met partners naar een bredere toepassing van het ijzerwaterslib, waaronder in de waterzuiveringstechniek. Samen met Aquaminerals hebben we gekeken naar nieuwe toepassingsmogelijkheden en welke productenvormen daarbij passen.

• We hebben een nieuw contract afgesloten voor afvalverzameling en verwerking. In deze aanbesteding heeft circulariteit een belangrijke rol gespeeld, zo helpt de nieuwe dienstverlener ons bij het zo goed mogelijk scheiden van onze afvalstromen.

Vooruitblik

• We willen uitvoering geven aan de transitie ‘enten op calciet’ zoals in 2024 onderzocht is, door dit op ten minste één locatie in 2025 in de praktijk te toetsen. Deze locatie zal worden gebruikt om de technische en financiële haalbaarheid van de business case te toetsen. Bij positieve uitkomst kunnen we deze verder uitvoeren op meer locaties.

• We zetten in 2025 in op de ontwikkeling van een bredere materiaalstromenanalyse en bijbehorende strategie, om ons handelingsperspectief ten aanzien van circulariteit beter inzichtelijk te krijgen en juiste prioritering aan te kunnen brengen.

Verantwoord watergebruik

De meest duurzame druppel is de niet geproduceerde druppel. Daarom zetten we actief in op waterbesparing bij onze particuliere en zakelijke klanten en binnen onze eigen operatie. Hoe we dat in 2024 deden, beschreven we eerder in het jaarverslag onder 'Voldoende en schone bronnen'.

Leefomgeving en biodiversiteit

Een schone leefomgeving met veel biodiversiteit vormt een belangrijke bescherming van onze bronnen. We investeren actief in natuurontwikkeling en het bevorderen van de biodiversiteit. Dit doen we vooral in gebieden waar we in de toekomst ook water winnen, passend binnen het concept van de streefstructuur.

Initiatieven 2024

• In Rodenmors zijn natuurontwikkelingen (gestart in 2023) afgerond, waaronder het creëren van plas-drassituaties. Dit heeft geleid tot het broeden en/of foerageren van diverse weidevogels in ons gebied, zoals de kievit, tureluur en scholekster.

• In Weerselo is in het waterwingebied ter bevordering van de biodiversiteit een stuk vergraste heide geplagd en een poel inclusief oevers vrijgesteld van vegetatie. De soortenrijkdom van het perceel kan daarmee weer toenemen en dat biedt de mogelijkheid om ook pioniersvegetaties weer een kans te geven die eerder veel in het gebied aanwezig waren.

• In het waterwingebied Hoge Hexel wordt via herinrichting van de waterstroom nat schraalland aangelegd. Een vochtige en natte bodem moet zorgen voor een toename van biodiversiteit in dit gebied.

• De aanplant van 1100m² verwilderingsbollen op drie verschillende Vitens-locaties in Friesland. Dit heeft als doel om een langere bloeiboog voor insecten te creëren.

Vooruitblik

• In 2025 onderzoeken we of we de aanpak met verwilderingsbollen (uit 2023) kunnen uitbreiden naar enkele andere gebieden.

• Binnen diverse winningen op de hoge zandgronden willen we, indien nodig, bufferende stoffen zoals onze kalkorrels en/of steenmeel aanbrengen om het bufferende vermogen te verhogen. Dit leidt tot minder aluminiumuitspoeling wat een risico is voor de bronnen en ook het verlies van biodiversiteit tegengaat.

Duurzaam watersysteem

We investeren samen met partners, zoals provincies, gemeenten, waterschappen, agrariërs en natuurbeheerders, in het verduurzamen van het watersysteem. We willen het watersysteem klimaatrobuuster maken en de waterbeschikbaarheid in onze strategische harten vergroten, zodat er in de toekomst voldoende water beschikbaar is voor verschillende functies. Dit doen we onder meer door water zo veel mogelijk vast te houden en te infiltreren. Een goed voorbeeld van een concept voor het duurzaam en robuust inrichten van het watersysteem is Panorama Waterland.

Initiatieven 2024

• In 2024 is gewerkt aan drie projecten bij Lochem, Haarlo Olden Eibergen en Epe. Voor deze gebieden is een hydrologische analyse gedaan en een eerste ontwerpslag uitgevoerd. Dit vormt het vertrekpunt voor het gebiedsproces dat eind 2023 is gestart.

• Het concept Panorama Waterland is in 2024 integraal meegenomen bij de ontwikkeling van strategische harten zoals op de Veluwe, het Ketelmeer, de IJsselvallei (via LLEV) en ‘t Gooi. Ook is het concept meegenomen bij de (door)ontwikkeling van winningen in Utrecht (zoals Schalkwijk) en rond de Utrechtse Heuvelrug en in Gelderland (Apeldoorn-Noord en Gelderse Vallei). Voor de Veluwe is onderzoek gedaan naar de mogelijkheid van wateraccu’s (Noord Veluwe en Zuidoost Veluwe). Voor Goor-Herikerberg is een begin gemaakt met het robuust maken van de bestaande winning, mogelijk in combinatie met uitbreiding ervan.

Vooruitblik

• We gaan nog meer inzetten op het integreren van Panorama Waterland in de strategische harten van onze streefstructuur en in lopende en nieuwe projectgebieden, zoals in Twente, op de Veluwe of op de Utrechtse Heuvelrug.

• We zetten de lijn om het concept van Panorama Waterland verder te onderbouwen met concrete toepassingen in gebieden door. Daarnaast blijven we het concept aan de buitenwereld presenteren op verschillende platforms, zowel online als offline.